نظریه پردازی اقتصاد اسلامی

<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”><strong>نظریه‌پردازی اقتصاد اسلامی (امکان نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی و روش آن)/ تالیف حسن آقا نظری.- قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، ‎۱۳۸۵</strong></span></p>
<p style=”text-align: justify”> در بخش اول ضمن تعریف گزاره، معیارهای اعتبار تئوریها از منظرها مختلف تحلیل شده و ویژگی مشترک نظریه های علوم اجتماعی و تفاوت آن با علوم طبیعی در نسبت با موضوع و خاستگاه اقتصاد اسلامی بررسی شده است. نویسنده به دلیل تأثیرپذیری نظریه های علوم انسانی از اعتبار جوانب این مبحث را بحث نموده است. بخش دوم به مباحث روش شناختی اختصاص دارد و در آن روشهای نظریه پردازی در اقتصاد اسلامی تبیین شده است. در این میان نظریه اثبات گرایی، ابطال پذیری، روش شناسی فریدمن نقد و ارزیابی شده است.</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>فصول بخش اول :</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1 –  ویژگی های مشترک نظریه های علمی در علوم اجتماعی – اقتصادی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2 – تفاوت علوم اجتماعی – اقتصادی و علوم طبیعی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3 – جایگاه اعتباریات در حیات اجتماعی – اقتصادی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4 – خاستگاه علم اقتصاد  اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>5 – موضوع علم اقتصاد اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>6 – نظریه های اقتصاد اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>7 – بررسی و نقد نظریات برخی از متفکران اقتصاد اسلامی درباره علم اقتصاد</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>فصل اول: ویژگی های مشترک نظریه های علمی در علوم اجتماعی –  اقتصادی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”>در این فصل ابتدا تعریفی اجمالی از علم و ویژگی های گزاره های علمی ، معیار ، اعتبار نظریات علمی اقتصاد و نقد آن و در نهایت ، رابطه نظریه ها با قضاوت های ارزشی و ارزش ها مورد بررسی قرار می گیرد .</span></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>تعریف علم :</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>علم به (( یک مجموعه معرفتی مشتمل بر سازمان منظم (منظومه ای معرفتی) درباره جهان واقع که با روش علمی (تجربی) به دست آمده باشد ))  اطلاق می گردد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>ویژگی های گزاره های علمی :</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>گزاره ای بر اساس روش تجربی مورد بررسی قرار می گیرد که قابلیت ابطال بالقوه را داشته باشد ، در نتیجه باید دارای شرایط گوناگون زیر باشد :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>مشتمل بر تناقض نباشد ، دارای حمل اولی ذاتی نباشد ، از گزاره های منفصله حقیقیه نباشد ، باید کلیه موجبه یا سالبه باشد ، احکام وجوب مترتب را بیان نکند ، موضوع گزاره نباید از امور غیر محسوس باشد ، گزاره نباید نسبت به آینده قضاوت مبهم نماید ، دارای دو مفهوم معادل نباشد ، مشتمل بر مفاهیم کیفی مبهم نباشد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>معیارهای اعتبار تئوری های علمی :</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) معیارهای مربوط به تک فرضیه ها :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) اثبات گرایان : به تعبیر اثبات گرایان و استقرا گرایان ، گزاره وقتی دارای معناست که به طور تجربی قابل اثبات باشد ، به زور خلاصه روش علمی اثبات گرایان بیان می دارد که شرط لازم و کافی برای عقلی (علمی) بودن یک حکم این است که اثبات پذیر باشد با تجربه یا آزمایش .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) ابطال گرایان : روش ابطال گرایی به طور خلاصه عبارت است از : مطرح کردن یک تئوری موقت به منظور ابطال ( ونه اثبات ) و سپس آن را در معرض آزمون های سخت قرار دادن . تئوری که ابطال نشده به عنوان یک تئوری برتر به شمار می آید .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب ) معیار های مربوط به مجموعه نظریه ها</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) برنامه های پژوهشی لاکاتوشی : در روش شناسی برنامه های پژوهشی لاکاتوش علم را با یک فرضیه خاص بررسی نمی کنند ، بلکه یک رشته علمی را براساس برنامه پژوهشی که ارائه داده است مورد ارزیابی قرار می دهند .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) شرایط ابطال یک تئوری براساس برنامه های پژوهشی لاکاتوشی : براساس برنامه های پژوهشی علمی لاکاتوشی ابطال نظریه نه بر اساس تاکید بر مطابقت آن با واقع ، بلکه بر اساس بررسی پیشروی نظری و تجربی آن صورت می پذیرد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3) نقداثبات گرایان و ابطال گرایان : از روش تجربه ، مستقیما نه اثبات نظریه بر می خیزد و نه ابطال آن . البته به کمک تجربه می توان ابطال پذیری را نتیجه گرفت یا به تعبیر دیگر ، تجربه می تواند زمینه ابطال پذیری را فراهم نماید .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4) رابطه نظریه های اجتماعی –  اقتصادی با قضاوت های ارزشی و ارزش ها : داوری ها در علم اقتصاد از وجوه زیر قابل شناسایی اند :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) انتخاب موضوع   ب) انتخاب فرضیات   ج) انتخاب روش   د) انتخاب اهداف</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>فصل دوم: تفاوت علوم اجتماعی –  اقتصادی و علوم طبیعی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>اقتصاددانان رفتار اقتصادی افراد را به عنوان زیر مجموعه ای از رفتارهای اجتماعی ، مورد بررسی قرار می دهند . روش تحقیق دریاره ی رفتار اقتصادی ، بستگی تمام به شناخت این نوع رفتارها دارد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>تفاوت علم اقتصاد با علوم طبیعی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”>برخی از اقتصاددانان علم اقتصاد و علوم طبیعی را دارای وحدت علمی میدانند و متدولوژی واحدی را برای اثبات یا رد نظریه ها بکار می گیرند . در مقابل برخی دیگر معتقدند تفاوت اساسی بین علم اقتصاد و علوم طبیعی وجود دارد .</span>که به ذکر آن ها آنها می پردازیم :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) اختلاف علوم طبیعی و علم اقتصاد از نظر موضوع</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) پیشینه های هدایت کننده</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ج) درون تفهمی و بیرون تفهمی ( نظریه هایک )</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>د) تفاوت اساسی علوم انسانی و طبیعی  :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) هماهنگی نتایج تحقیقات در طبیعت با منفعت فردی هر یک از افراد ۲)  تاثیر پذیری نظریات علمی در علوم انسانی از اعتباریات</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify” align=”center”><strong>فصل سوم: جایگاه اعتباریات در حیات اجتماعی –  اقتصادی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”>رفتارهای اقتصادی افراد ، که از قواعد حاکم بر آنها تاثیر پذیرفته اند ، بدون درک و تحلیل چیستی و واقعیت این قواعد و چارچوب ها ، که جنبه ی اعتباری دارند ، قابل ارزیابی و تفسیر نیستند و به همین دلیل تبیین ابعاد مختلف ماهیت این نوع رفتارهای اقتصادی ، بررسی مفاهیمی همچون ( ماهیت اعتبار ، قلمرو کلی اعتبار در رفتارهای اجتماعی –  اقتصادی  ، تاثیر پذیری رفتارهای اجتماعی –  اقتصادی از امور اعتباری  و تاثیر پذیری نظریات علمی توجیهات بهره از ماهیت اعتباری بهره ) را می طلبد .</span></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify” align=”center”><strong>فصل چهارم: خاستگاه علم اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify” align=”center”>1) بخش اعتباری مشترک و بخش اعتباری خاص آموزه های اسلامی                                                                                                                 الف) بخش اعتباری مشترک جامعه های بشری در حوزه اقتصاد ( بیمه و بازارهای مالی )                                                                                       ب) بخش اعتباری خاص آموزه های اسلامی در حوزه اقتصاد ( بهره و ممنوعیت برخی فعالیت های اقتصادی )</p>
<p style=”text-align: justify”><span style=”text-align: justify”>2) تاثیر بخش اعتباری جامعه بر بخش واقعی آن</span></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      الف) ایجاد نقدینگی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      ب) تسریع جریان مبادلات پولی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      ج) رشد تولید و شکوفایی توسعه در جامعه</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      د) تورم</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      ه) سلطه ناشر پول</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>      و) توزیع مجدد درآمدها</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3) هماهنگی و ناهماهنگی بین دو بخش اعتباری و واقعی در اقتصاد جامعه :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”> بخش اعتباری اقتصاد تاثیرگذار بر بخش واقعی آن در حوزه تولید ، توزیع و مصرف است و ناهماهنگی بین این دو بخش پیامدهای گوناگونی در سطح خرد و کلان بدنبال دارد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4) چگونگی ارتباط بین علم اقتصاد و آموزه های اسلامی :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) رابطه آموزه های اسلامی با علم اقتصاد : آموزه های اسلامی از دوزاویه می تواند بر علم اقتصاد تاثیر گذارد :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>          ۱ – آموزه های اسلامی می تواند جهت دهنده علم اقتصاد باشد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>           ۲-آموزه های اسلامی مسئله ای را بیان و علم اقتصاد بر اساس روش خاص خود آنرا بررسی میکند.</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”> ب) رابطه علم اقتصاد با آموزه های دینی : آموزه های اسلامی قرارداد ها و مسائل موجود در علم اقتصاد را به عنوان مسائلی جدید بررسی و به صحت و بطلان آن ها رای می دهد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify” align=”center”><strong>فصل پنجم:موضوع علم اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) ویژگی های موضوع علم اقتصاد اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) معیار تمایز علم اقتصاد اسلامی از دیگر علوم انسانی : موضوع علم اقتصاد اسلامی به عنوان معیار تمایز و شاخصی است جهت تبیین روش و هدف آن در برابر دیگر علوم انسانی .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) کلی بودن موضوع علم اقتصاد اسلامی : یکی از ویژگی های موضوع در علم اقتصاد اسلامی ، همانند دیگر علوم انسانی کلی بودن آن است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) تعریف موضوع علم اقتصاد اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”>برای تبیین موضوع علم اقتصاد اسلامی باید موضوع علم اقتصاد بررسی شود زیرا فرض بر این است که همین موضوع  از منظر اسلامی در علم اقتصاد اسلامی مورد توجه است . بر همین اساس می توان موضوع آن را این چنین تعریف کرد (( تبیین نظم حاکم بر رفتارها و پدیده های اقتصادی جامعه که از آموزه های اسلامی تاثیر پذیرفته اند ))</span> که این تعریف مشتمل بر مفاهیمی همچون :  ( نظم حاکم بر رفتارهای اقتصادی ، نظم حاکم بر پدیده های اقتصادی ، تاثیر پذیری از آموزه های اسلامی ) است.</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify” align=”center”><strong>فصل ششم: نظریه های اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1)  مبانی فلسفی – ارزشی نظریه های اقتصاد اسلامی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) مبانی فلسفی ( جهان بینی ) اقتصاد اسلامی : هر علمی بر مبنای گزاره هایی یقینی فرض شده ، علم اقتصاد اسلامی نیز بر مبنای گزاره هایی همچون وجود خداوند خالق و رب ، وجود عدالت تکوینی ، آفرینش هدف دار انسان و وجو سنت الهی فرض شده است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) مبانی ارزشی اقتصاد اسلامی : هریک از شاخه های علوم انسانی منوط به پذیرفتن مجموعه ای از احکام ارزشی است ، علم اقتصاد اسلامی نیز گزاره هایی همچون آزادی فعالیت اقتصادی ، عدم اکل مال به باطل ، عدم جواز ربا ، وجود مالکیت در راستای مالکیت خداوند و جود دولت اسلامی و…. را داراست .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) تفاوت اساسی میان نظریه پردازی در حوزه مکتب اقتصادی اسلام و علم اقتصاد اسلامی :  در حوزه مکتب اقتصادی اسلام هدف کشف قصد شارع است ولی در علم اقتصاد اسلامی هدف کشف واقعیات اقتصادی و تجزیه و تحلیل رابطه بین متغیرهای اقتصادی در یک جامعه اسلامیست.</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3) امکان ارائه نظریه های علمی اقتصاد اسلامی : منظور از نظریه اقتصاد اسلامی در این بخش ، امکان ارائه نظریه هایی است که با توجه به واقعیت سیال و انعطاف پذیر واقعیت اجتماعی ، برای تغییر عینیت اقتصادی در جهت اهداف اقتصاد اسلامی طراحی می شود. چنین دیدگاهی به اقتصاد اسلامی ، کاملا ماهیت علمی اقتصاد اسلامی را وجهه همت خود قرار می دهد ، چرا که فرضیه های قابل طرح در این حوزه کاملا با توجه به شناخت واقعیت عینی ساخته می شود و به طور کامل تابع نظریه های روش شناسی اقتصاد بوده و از ویژگی ابطال پذیری و نقد پذیری برخوردار است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4) نتیجه نهایی : با توجه به مباحث مطرح شده می توان نتیجه گرفت که بی تردید ، نظریه پردازی علمی اقتصاد اسلامی ، شدنی است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong> فصل هفتم: بررسی و نقد نظریات برخی متفکران اقتصاد اسلامی درباره علم اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) شهید صدر : وی در مورد امکان تدوین علم اقتصاد اسلامی دو راه پیشنهاد می کند :  الف)  تطبیق مکتب اقتصادی اسلام  ب)  اصول افتراضی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) منذر قحف : وی در سه بخش به ارائه نظریات خود پرداخته :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) اسلام و اقتصاد ( بیان تعریف نظام اقتصادی اسلام و رقتار اقتصادی انسان )</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) نظام اقتصادی اسلام ( مبانی فلسفی و بنیادین ، اصول عام و اهداف ، قواعد رفتارهای اقتصادی )</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ج) علم تحلیل اقتصاد اسلامی ( ارزیابی پدیده های اقتصادی و شناخت روابط علمی ، تعیین هدف و شناخت قوانین اقتصادی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong>بررسی اجمالی تاثیر پوزیتویسم بر مباحث روش شناختی علم اقتصاد و نقد آن</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) پوزیتویسم در قالب اثبات پذیری و ابطال پذیری :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) نقد نظریه مشاهده ، نقطه شروع پیدایش فرضیه ( تئوری ) : تجربه ، آزمایش و مشاهده ، نقطه شروع شکل گیری فرضیه علمی در اقتصاد نیست ، بلکه قضایای کلی بدیهی که نیاز به تجربه ندارند ، به عنوان مفروضات ، پشتوانه شکل گیری فرضیه اند .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) نقد اثبات گرایی بر اساس تجربه : اصل اثبات توسط تجربه به دلیل کلی بودن و عدم عقلی بودن تعمیم گذشته به آینده رد و ابطال پذیری جایگزین داوری علمی شد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2) تفاوت دو نظریه اثبات پذیری و ابطال پذیری  : اثبات در ابتدا با آزمایش است ولی ابطال با حدس و سپس تجربه است ، اثبات از مفاهیم محسوس و محدود استفاده می کند حال اینکه ابطال از مفاهیم ابداعی هم استفاده می کند ، در اثبات تعدا آزمایش و آزمون مشخص نیست .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3) نقد نظریه ابطال پذیری : نظریه ابطال پذیری در سایه روش تجربی همواره وامدار روش عقلی ( غیر تجربی ) است و با اعتماد بر روش تجربی محض نمی توان نظریه ابطال پذیری را به طور منطقی پذیرفت .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4) روش شناسی فریدمن :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) دیدگاه فریدمن درباره شکل دهی تئوری براساس فروض غیر واقع گرایانه</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) آزمون فرضیه ، براساس واقعی بودن فروض آن</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ج) ابزار گرایی فریدمن در مورد تئوری های علمی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>  <strong>روش نظریه پردازی مکتب اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><span style=”color: #0000ff”><strong>دانش اقتصاد مشتمل بر سه گزاره هنجاری ( باید ها و نبایدها ) اثباتی ( تحصلی ) و تدبیری ( تجویزی ) است . روش نظریه پردازی اقتصادی در دو بخش مورد بررسی قرار می گیرد : بخش احکام ثابت و بخش احکام متغیر .</strong></span></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف) روش نظریه پردازی مکتب اقتصادی اسلام بر اساس احکام ثابت :  به طور کلی می توان گفت در سطح استخراج خطوط کلی مکتب اقتصادی اسلام از احکام ثابت و مقاهیم موجود در منابع اصیل اسلامی ( قرآن و حدیث ) چالش جدی وجود ندارد و بر اساس روش استنباط مورد نظر می توان اصول و خطوط دیگری را که حوزه های متفاوت تولید ، توزیع و مصرف را زیر پوشش قرار می دهد ، از احکام و مفاهیم اسلامی استخراج نمود .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب) احکام حکومتی و نقش آن در نظریه پردازی مکتب اقتصاد اسلامی : در مورد پدیده های نو و پیچیده در جهان اقتصاد و تعیین تکلیف و برخورد با آن ها مسائلی چون : حوزه ، منشا و مبنای احکام حکومتی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong> روش نظریه پردازی علمی اقتصاد اسلامی</strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1) تبیین مفاهیم :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>الف ) علم :  مجموعه ای از قضایای سازمان یافته بر یک محور ( اعم از کلی و جزئی )</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                     قضایای کلی درباره موضوع واحد</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                    مجموعه ای از گزاره های حقیقی نظم یافته بر محور یک موضوع</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                   مجموعه ی گزاره های کلی حاصل از روش تجربی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                   مجموعه قضایای کلی حاصل از تعامل دو روش تجربی و قیاس</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ب ) مفهوم نظریه :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>               در اصطلاح به گزاره ای اطلاق می شود که مشتمل بر عنصر متغیر مستقل و تابع است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>ج ) اقتصاد اسلامی :</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                این واژه پسوند حقوق ، مکتب و علم قرار می گیرد و در نتیجه ، دارای حداقل سه اصطلاح</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>                متمایز از یکدیگر است .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>1. حقوق اقتصاد اسلامی : به معنای احکام و مقرراتی است که از منابع اصیل اسلامی استنباط شده و یا قابل استنباط و استخراج است . مانند : ممنوعیت ربا ، جواز مشارکت و . . .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2. مکتب اقتصاد اسلامی : مجموعه باید ها و نباید های کلی و مرتبط با یکدیگر که از قوانین ، احکام و مفاهیم آموزه های اقتصادی اسلام استنتاج می شود و در راستای تحقق عدالت اقتصادی جامعه قرار می گیرد ، مکتب اقتصاد اسلامی نامیده می شود .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3. علم اقتصاد اسلامی : مجموعه ای از گزاره های خبری که اولا تجربه پذیرند ، ثانیا نظام وار بر محور یک موضوع معین و تعریف شده شکل گرفته اند و ثالثا استناد منطقی به آموزه های اسلامی دارند علم اقتصاد اسلامی نامیده می شود .</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”><strong><span style=”color: #0000ff”>بنابراین ، عنوان اقتصاد اسلامی می تواند پسوند حقوق ، مکتب و علم قرار گیرد و هر یک از سه مفهوم یک نسبت مشترک دارند که همان ارتباط و استناد به آموزه های اسلامی است و یک تمایز جوهری و اساسی نیز دارند ، که به طور مختصر تبیین شد .</span></strong></p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>2. ویژگی های روش علمی : تفکیک دو مرحله تدوین تئوری و داوری ، وجود نگاه تک بعدی روش تجربی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>3. تکوین نظریه علمی اقتصادی : بیان ویژگی های مسئله ( آشنایی علمی با مسئله مورد نظر ، تعیین وجه و جایگاه سوال ) و  تدوین فرضیه</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>4. استناد فرضیه به اسلام : از آموزه ها و احکام ثابت و متغیر ( حکومتی )</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”>5 . تایید پذیری نظریه علمی</p>
<p dir=”RTL” style=”text-align: justify”></p>