تفاوت اسلام و کشورهای غربی در نگاه به مصرف
نوعی از مصرفگرایی که مذموم است
عادل پیغامی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق: مادامی که انسان، انسانیت خود را حفظ کند مصرفگرایی اشکالی ندارد و خیلی هم خوب است اما اگر به سمت اسراف برود مذموم می شود.
به گزارش خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ دکتر عادل پیغامی، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) یکی از کسانی است که در حوزه مصرف و رابطه آن با سبک زندگی فعالیت کرده است. در حاشیه همایش مصرف و سبک زندگی گفت‌وگویی با وی انجام دادیم و نظر او را در خصوص مصرفگرایی و مخاطرات آن جویا شدیم که مشروح این گفت‌وگو را در پیش رو دارید.
«خبرگزاری دانشجو» – آیا مصرف و مصرفگرایی فقط به حوزه اقتصادی زندگی انسان محدود می‌شود یا ابعاد دیگر زندگی انسان را نیز در بر می‌گیرد؟
پیغامی: انسان ساحات مختلف و حیات‌های مختلفی دارد. من یک حیات معیشتی، مادی و اقتصادی دارم، یک حیات سیاسی دارم، یک حیات ارتباطاتی با انسان‌های دیگر دارم، یک حیات معنوی در رابطه با خدا دارم، یک حیات مادی در ارتباط با عالم طبیعت دارم که تمام اینها مصرف خود را دارد. مثلا یک هشتم مصارف زکات برای تألیف قلب است مخصوصا برای تألیف قلوب کسانی که با اسلام مشکل دارند.
یک هشتم مصرف زکات، مصرف سیاسی است
حکم زکات به ما می‌گوید شما باید زکات بدهید یعنی قسمتی از مالتان را نخورید و بگذارید جای دیگری خورده شود. یک هشتم زکات برای مصارف سیاسی است؛ یعنی حکم زکات به من یاد می‌دهد که من باید در زندگی خود مصارف سیاسی هم داشته باشم و اگر چنان‌چه برای همسایه‌ام ۵۰۰۰۰ تومان خرج کنم او به حکومت اسلامی علاقه مند می‌شود باید پول خرج کنم. این در سبد مصرفی من می‌آید پس سبد مصرفی ما فقط مصرف ماده نیست بلکه مصرف نرم، مصرف سیاسی، ارتباطاتی، رسانه‌ای، علمی و … را نیز شامل می‌شود و ما برای کسب علم و فرهنگ پول خرج می‌کنیم.
«خبرگزاری دانشجو» – مصرف گرایی چه مخاطراتی برای اقتصاد کشور دارد؟
پیغامی: آن مصرفگرایی که همه رد می‌کنند و بنده هم رد می‌کنم آن نوع از مصرفگرایی است که کمال انسانی در آن نادیده گرفته می‌شود. اگر شما بگویید انسان مصرف‌گرا شده است من می‌گویم مادامی که او انسان مانده و انسانیت خود را حفظ کرده است اشکالی ندارد و مصرف‌گرا شدن او خیلی هم خوب است اما اگر بگوییم این مصرف‌گرا شدن باعث شده انسان زیر سوال رود ما با این مخالف هستیم.
مصرفگرایی ممکن است خوب هم باشد
بنابراین، نباید با الفاظ بازی کنیم که مصرفگرایی بد است. مصرفگرایی ممکن است خوب هم باشد ولی آنجایی که کمال انسانی که در ربوبیت تشریعی و الهی تعریف می‌شود نقض شود پایه نقض شده است. مصرف اگر انسان را نقض کند آن مصرف نیست تخریب است.
شما یک وقت نفت را بر می‌داری که با آن سوخت ماشین خود را تامین کنی و به مسافرت بروی و لذت ببری، این مصرف آن ماده طبیعی است. اما یک بار نفت را استخراج می‌کنی که در کویر بریزی و آن را هدر بدهی که اسم این مصرف نیست، اسراف است. آن چیزی که ما رد می‌کنیم مصرف و مصرفگرایی نیست بلکه اسراف است.
«خبرگزاری دانشجو» – گفته می‌شود کشورهای اروپایی که مصرف‌گراتر هستند اقتصاد پویاتری دارند و این مصرفگرایی موتور محرک اقتصاد آنها شده است. بنابراین ما نیز باید به سمت مصرفگرایی بیشتر پیش برویم تا رشد اقتصادی داشته باشیم.
پیغامی: بله در کشورهای غربی چنین است. مصرف سینگالی برای تولید است، اگر مصرف ضعیف باشد تولید هم ضعیف می‌شود اما آن‌چه در غرب مورد ایراد ماست این چرخه نیست زیرا این چرخه طبیعی است. آن چه ما در غرب اشکال داریم این است که مصرف می‌کنند تا تولید بیشتر شود تا دوباره پول در جیب عده‌ای برود.
تفاوت اسلام و کشورهای غربی در نگاه به مصرف
ما با این چرخه و آن حلقه مشکل داریم. من می‌گویم ابر و باد و مه و خورشید و فلک بچرخند تا انسان کمال پیدا کند. ما مصرف بیشتری می‌کنیم تا تولید بیشتر شود و انسان به کمال برسد. این خیلی خوب است و هر چه مصرف بیشتر باشد بهتر است اما اگر مصرف بیشتر می‌کنیم تا سود بیشتر شود این مشکل دارد. چرخه اولی که ذکر کردیم غلط نیست اما حلقه سوم آن مشکل ایجاد می‌کند. در واقع، فرق ما و غرب در دو تای اول نیست، در حلقه سوم است.
«خبرگزاری دانشجو» – مصرفگرایی به این صورت انسان را از کمال دور نمی‌کند؟
پیغامی: خیر، چون تمام این مسیر در انتها به کمال انسان ختم می‌شود. شما هر جا گفتید این نوع مصرف، این نوع تولید، آخرش به کمال انسانی نمی‌رسد ما خود به خود آنها را کنار می‌گذاریم.
«خبرگزاری دانشجو» – این مساله تناقضی با آموزه های اسلامی که به قناعت سفارش می‌کند، ندارد؟
پیغامی: قناعت در کجا؟ من دقیقا روی همین مساله بحث دارم. ما یک جاهایی به مصرف ماکسیمم توصیه شده‌ایم؛ یعنی هر چه مصرف بیشتر باشد بهتر است.
«خبرگزاری دانشجو» – در ابعاد مادی؟
پیغامی: خیر، در ابعاد مادی به حداقل‌هایی که برای زندگی و نفس کشیدن لازم است توصیه شده‌ایم؛ ولی من در حدی که شکمم پر شود خورده‌ام حالا بقیه پولم را خرج ایتام آفریقا و خرج علم و سوادآموزی می‌کنم، در اینجا مصرف ماکسیمم اهمیت دارد که هر چه مصرف بیشتر باشد، بهتر است.
ما چقدر انسان و چقدر حیوانیم؟ مثلا می‌گوییم ما ده درصد حیوان و نود درصد انسان هستیم، پس باید در حد ده درصد بخورم تا زنده بمانم و بقیه را باید برای بعد انسانیتم خرج کنم ولی وقتی کسی همه پول خود را فقط برای بعد حیوانیتش خرج کند می‌گوییم این مصرف اسلامی نیست.
نظر شما چیست ؟
دیدگاه ها
تا کنون نظری ثبت نگردیده است.