دکتر پیغامی در جلسه نهم  از سلسله درس گفتار های اقتصادی به ما مباحث زیر اشاره داشتند: 

مرکانتیلیسم در هلند وفرانسه

مرکانتیلیسم در هلند یک نوع مرکانتیلیسم مالی بود تا تجاری و مرکانتیلیسم فرانسه یک نوع مرکانتیلیسم صنعتی – دولتی بود تا مالی و تجاری. در مرکانتیلیسم هلندی شاهد این هستیم که هلند از قبل مرکز تجاری بوده است و بازرگانی در قرون ۱۸،۱۷،۱۶ مطرح بوده است و مرکز دادوستد اروپا،هلند محسوب می شده،محصول مستعمرات خود را به فروش می رسانده، فروش ادویه داشته،ولی با وقوع مرکانتیلیسم یک نوع مرکانتیلیسم مبتنی بر پول و مالی در هلند مطرح می شود و هلند مرکز مالی اروپا محسوب می شود. اولین بانک بزرگ اروپایی بانک آمستردام بوده است که این بانک اولین بازار پولی اروپا را شکل می دهد. تجارت فلزات گرانبها مثل طلا و نقره در هلند از اهمیت زیادی برخوردار می شود. اسپانیا می خواست به هر وسیله ای شده طلا و نقره را در کشور خود ذخیره کند و از خروج آن جلوگیری کند که این امر امکان پذیر نبود ولی هلند دست به کار عاقلانه ای زد و با به راه انداختن بازارهای پولی ومالی قوی به این مهم دست یافت. یکی از ویژگی های مرکانتیلیسم تاکید برناسیونالیسم اقتصادی و تشکیل دولت شهرها و اقتصاد ملی است ولی در قرون ۱۶ و ۱۷ هنوز ابتدای این شکل گیری بود، به همین دلیل داخل اروپا ملوک الطوایفی بود. در دوره مرکانتیلیسم رابطه ی بین طلا و نقره قابل مدیریت نبود. چون میزان کشفیات معادن طلا ونقره متفاوت شده بود و نقره بیشتر از طلا کشف می شد. این اتفاق باعث شد که بانک آمستردام در سال ۱۶۰۹ شکل بگیرد و مسکوکات فلزی را به عنوان سپرده قبول می کرد و اعتبار معادل آن را در دفاتر خود ثبت می کرد و در ازای آن به مردم رسید می داد. بانک آمستردام کم کم رونق گرفت و یک واحد پولی هم به نام «فلورن بانکو» وضع کرد. انحصار تعویض پول به عهده ی بانک آمستردام بود، پرداخت های دولت فقط توسط این بانک انجام می شد، کم کم بانک آمستردام به قدری بزرگ شد که دولت برای دریافت مالیات از این بانک به جای طلا و نقره، حواله های بانکی را هم از این بانک قبول می کرد. داشتن پول باعث شد که این بانک به انتشار اوراق بهادار و سهام بپردازد. مهمترین نکته ی اساسی که در مرکانتیلیسم هلندی مطرح است تشکیل بازارهای اعتباری در این کشور بود.

مرکانتیلیسم فرانسه یک نوع مرکانتیلیسم صنعتی است که سیاست سوداگرانه دارد ولی مبتنی بر تجارت نیست بلکه بر تولید و صنعت وکار و همت مضاعف است. آقای «کولبر» که وزیر مالی لویی چهاردهم بود اندیشه و شعاری به صورت «نظم،کار،پیشرفت» داشت. یکی از کارهای مهم کولبر در نظم، نظم در امور مالی است و نظریه ای تحت عنوان «اصل وحدت در بودجه» را مطرح می کند. وی معتقد بود که بدون نظم مالیاتی نظم مالی معنا ندارد و قانون «تجمع درآمد های مالیاتی» را وضع کرد. کولبر در زمینه ی پولی هم کارهای بزرگی انجام داد. رابطه ی بین طلا و نقره که بسیار آشفته بود را منظم کرد. ضرب سکه را به انحصار حکومت درآورد و با مسکوکات تقلبی مبارزه کرد. البته به بعضی از افراد اجازه ی ضرب سکه با مجوز و نظارت حکومت را داد. کولبر به حوزه ی اداری فرانسه نیز نظم خاصی بخشید. اداره ی اقتصاد تاسیس کرد، اداره های کارپردازی در شهرهای مختلف تاسیس کرد، اداره های بازرسی را تشکیل و به بخش خصوصی سپرد. وی در بخش اقصاد خصوصی، نظم بر بخش خصوصی داد، ایده آل اصناف را به ایده آل اقتصاد ملی تبدیل کرد، مقررات مختلف تولیدی وضع کرد، اولین بار«استاندارد» را وضع کرد. بنابراین کولبر ۵ نظم در حوزه ی مالی، مالیات، پولی، اداری واقتصاد خصوصی برقرار کرد.

وی در کنار این ها ۷ کار مهم انجام داد. ایجاد تحرک سرمایه در نقاط مستعد، تشویق به فعالیت های صنعتی، اعطای اعتبارات به منظور نو کردن ابزار تولید، حمایت از صنایع نوزاد، کمک و مساعدت به صنایع در حال تکوین، تسلط بر بازارهای خارجی و توسعه شاه راه ها و بنادر بزرگ کشتیرانی.

 برخلاف انگلیس و هلند، فرانسوی ها مخالف ایجاد بانک بودند. از سال ۱۵۴۷ تا سال ۱۶۱۵ که زمان آغاز حکومت لویی چهاردهم بود فرانسه بانک نداشت و تا سال ۱۷۱۰ نیز فرانسه بانکی تاسیس نکرد. در پایان حکومت لویی چهاردهم شخصی به نام «جان لاو» امتیاز تاسیس بانک خصوصی به نام «بانک عمومی» را دریافت می کند. ۸ سال بعد پس از موفقیت هایی که این بانک بدست آورد،این بانک به بانک سلطنتی تبدیل و «رویال بانک» فرانسه نامیده می شود.

یکی از ویژگی های مرکانتیلیسم این بود که بانک تاسیس می کردند و بعد از آن کمپانی تاسیس می کردند. فرانسه نیز اقدام به تاسیس کمپانی «تجارت غرب» کرد. این کمپانی انحصار تجارت با هلند، چین، آمریکا و آفریقا را بدست آورد، انحصار ضرب پول را به مدت ۹ سال دریافت کرد، انحصار موسسات بزرگ مثل دخانیات و امتیاز وصول مالیات را بدست آورد.

در سال ۱۷۲۰ کل بانک سلطنتی به کمپانی واگذار می شود که این بزرگترین اشتباه فرانسه بود. زیرا اعتبار بانک نزد مردم از بین رفت و مردم به بانک هجوم آوردند که طلا و نقره ی خود را از بانک پس بگیرند، در صورتی که بانک بیشتر از ذخیره طلا و نقره ی خود اعتبار تولید کرده بود. بنابراین فرانسه با کمیابی طلا و نقره مواجه شد و درسال ۱۷۲۱ هم لغو عمومی کلیه ی سهام در جریان اعلام می شود.

مرکانتیلسم چند ویژگی داشت که عبارت اند از: ۱- تأکید بر اقتصاد ملی وناسیونالیسم و تولید ملی ۲- تأکید بر دولت ۳- مداخله ی دولت در امور اقتصادی مقبول است ۴-مقیاس کشور، ملت ومیهن بزرگتر از مقیاس فرد بخش های صنعتی است ۵- مهمترین دکترین پولی دکترین تسهیل طلا و نقره از طریق موازنه های بازرگانی مثبت، تولید بیشتر با کیفیت بهتر، اعتماد سازی و ساختن نهادهای مالی است.

دانلود صوت جلسه نهم